Cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej, położony jest na skraju lasu Pęcherskiego, na terenie sołectwa Pęchery, w rezerwacie Biele Chojnowskie. Na południe od wsi Wólka Pęcherska. Jest to teren należący do Lasów Państwowych. Cmentarz wpisany jest do Gminnej Ewidencji Zabytków oraz do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków. Znajduje się po wschodniej stronie drogi wojewódzkiej 722 Piaseczno – Grójec. Dane GPS: 52°01′50″N 20°58′56″E.
Cmentarz jest otoczony niskim, drewnianym płotem ze sztachet. Wejście jest od strony szosy. Pierwotnie były na nim tylko krzyże drewniane typu galicyjskiego, lecz z czasem również pojawiły się współczesne kamienne, metalowe. Do każdego krzyża była przymocowana drewniana tabliczka z imieniem i nazwiskiem oraz stopniem wojskowym pochowanego. Dziś tabliczki te przymocowane są do drewnianej kapliczki znajdującej się w centralnej części.
Kapliczka ta składa się z drewnianego słupa, na którego szczycie pod zadaszeniem znajduje się figura Matki Boskiej. Postawiono ją w 1936 roku. Po dwóch stronach kapliczki ustawione równolegle do siebie, lekko wysunięte w kierunku wejścia ustawione są dwa kamienie z napisami. Na jednym z nich napisane jest „68 Deutsche 18 Russen”, a na drugim „módlcie się za poległymi”. Oprócz tych kamieni jest jeszcze jednej kamień, którego pierwotnie tu nie było. Na nim jest informacja o zmarłym. Najpewniej treść przepisano z którejś z drewnianych tabliczek. Brzmi ona następująco: „OFFZ STV. HERMANN NIEHOFF 7./I. R. 330 + 27.7.15”.
Spoczywa na nim wedle wyrytych napisów 68 żołnierzy armii niemieckiej i 18 żołnierzy armii rosyjskiej. Natomiast wedle Gminnej Ewidencji Zabytków znajduje się na nim 70 mogił, pochowanych jest 69 Niemców i 12 Rosjan.
Cmentarz założony został w 1915 roku. [1]
Wedle treści tabliczek na krzyżach wiemy, że spoczywają na nim:
- FRIEDR.(-ich) WILH.(-em) THORIBECK INF. REG. 333. 9/6. KOMP. +24.7.15
- PAUL BECK J. R 333 I. KOMP. + 24.7.15
- OFFZ STV. HERMANN NIEHOFF 7./I. R. 330 + 27.7.15
- RES. FREDICH WINEL INF. REG. 666 + 24.7.15
- RES. IGNATZ KORZENIEWSKI INF. REG. 899 23.7.15
- EMIL STACHE REG. J. F. 333 I. KOMP. +24.7.15
- UNTER OFFZ U. MACHNINEK INF. REG. 333 2 KOMP.
- EN DEUTSCHE KREIGER
Obecne tabliczki są wykonane odnowa. Część informacji pochodzi ze zdjęć z lat 70. Niektóre napisy są niewyraźne, bądź trudne do odczytania ze względu na jakość zdjęć, dlatego część zapisane zostały jako łamane(/), wyjątek „Hermann 7./I.”. Pozwala nam to przypuścić, że walki w tym rejonie miały miejsce 23, 24, 27 sierpnia 1915 roku. Co jest zbieżne z informacjami mówiącej o bitwie między Głoskowem a Runowem w sierpniu 1915 r.
Dzięki tym zapisom możemy określić jakie niemieckie oddziały w tym rejonie walczyły. Były to oddziały niemieckie 333 Pułku Piechoty i 336 Rezerwowym Pułku Piechoty.
Z cmentarzem tym związane jest powstanie rezerwatu Biele Chojnowskie, w ramach którego chroniony jest wiciokrzew pomorski, który w Polsce występuje jedynie na Pomorzu. Został on tu posadzony przez Niemców w czasie tworzenia cmentarza. Miało to miejsce w okresie za czasów administracji niemieckiej (w latach 1915 – 1918), później wiciokrzew mocno się rozprzestrzenił.
Opracował Piotr Prawucki na podstawie:
– S. Hofman, Katalog Miejsc Pamięci Narodowej. Karta Ewidencyjna Wólka Pęcherska, Piaseczno 2014, dokument elektroniczny, w zbiorach Gminy Piaseczno;
– Zygmunt Podgórski, Gminna Ewidencja zabytków, Urząd Miasta i Gminy Piaseczno – Wydział Urbanistyki i Architektury, październik 2015, źródło strona internetowa: 18_Pechery_cmentarz.pdf, [dostęp 12.01.2018 r.];
– M. Szulińska, E. Popławska-Bukało, A. Marconi-Betka, Zabytki Powiatu Piaseczyńskiego – Informator, Wydawca Powiat Piaseczyński wraz z Krajowym Ośrodkiem Badań i Dokumentacji Zabytków. Dział Badań i Dokumentacji Zabytków Warszawy i Mazowsza, Piaseczno – Warszawa 2006.
[1] Zob. Opracował Zygmunt Podgórski, Gminna Ewidencja zabytków. Karta Adresowa Zabytku. 18 B, Urząd Miasta i Gminy Piaseczno – Wydział Urbanistyki i Architektury, październik 2015, źródło strona internetowa: 18_Pechery_cmentarz.pdf, [dostęp 12.01.2018 r.]; M. Szulińska, E. Popławska-Bukało, A. Marconi-Betka, Zabytki Powiatu Piaseczyńskiego – Informator, Wydawca Powiat Piaseczyński wraz z Krajowym Ośrodkiem Badań i Dokumentacji Zabytków. Dział Badań i Dokumentacji Zabytków Warszawy i Mazowsza, Piaseczno – Warszawa 2006, str. 36, dostępne także na stronie: www.piaseczno.pl/turystyka/zabytki, [dostęp 12.01.2018 r.].
