W 2019 r. Gmina Piaseczno rozpoczęła prace polegające na rekultywacji wydmy śródlądowej na terenie Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Górek Szymona.
Rekultywacji poddano jeden ze zdegradowanych obszarów, a po roku można ocenić rezultat podjętych działań. Połać wyerodowanej wydmy pokrywa obecnie właściwa roślinność – murawa napiaskowa z udziałem bylin kwitnących.
Na zdjęciach przedstawiających aktualny stan tego terenu można rozpoznać: goździk kropkowany, macierzankę piaskową, wiesiołek dwuletni, drakiew, rozchodnik ostry, szczotlichę siwą, komonicę zwyczajną.
Kontynuację prac zmierzające do ochrony tego unikalnego miejsca zaplanowano na jesień tego roku. Rekultywacji poddany zostanie kolejny, tym razem większy obszar wydmy.
Osoby zainteresowane rekultywacją wydmy na terenie Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Górek Szymona mogą zapoznać się z zakresem prac i wnieść swoje uwagi. Uwagi można przesyłać na adres mailowy Głównej Specjalistki ds. Przestrzeni Publicznej w Urzędzie Miasta i Gminy Piaseczno Patrycji Zych (mail: patrycja.zych@piaseczno.eu). Uwagi można zgłaszać do dnia 10.08.2020 r.
Czym jest Zespół przyrodniczo-krajobrazowy?
Zespół przyrodniczo krajobrazowy wprowadzony do polskiego prawa w 1991 r. to bardzo ważna formą ochrony przyrody. W brzmieniu zawartym w ustawie “Zespół przyrodniczo – krajobrazowy wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego wartości estetycznych”. Zgodnie z intencjami ustawodawcy zespół przyrodniczo-krajobrazowy jest formą ochrony estetycznych walorów krajobrazu – jest to więc sposób zabezpieczenia przed zniszczeniem “ładnych miejsc”, niezależnie czy ich piękno jest pochodzenia naturalnego czy kulturowego. Forma ta doskonale nadaje się do zabezpieczania cennych obiektów przyrodniczych – bo przecież urozmaiconym lasom, kompleksom śródleśnych jezior i torfowisk, wnętrzom dolin rzecznych i innym cennym obiektom nie można odmówić piękna, które zazwyczaj idzie w parze z ich przyrodniczą wartością.
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Górki Szymona położony na terenie Zalesia Dolnego w Piasecznie, w otulinie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego znajduje się w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Górki Szymona jako forma ochrony zwana zespołem przyrodniczo-krajobrazowym została utworzona w 2006 roku. Głównym celem ochrony jest zachowanie fragmentu krajobrazu naturalnego, jak i kulturowego, ze względu na walory widokowe i estetyczne. Górki Szymana są wartościowym przyrodniczo obszarem, ze względu na istniejące naturalne, unikatowe formy ukształtowania terenu, jakim są wydmy śródlądowe wraz z ich roślinnością. Wysokimi walorami estetycznymi na tym obszarze charakteryzują się także sztuczne zbiorniki wraz z rzeką Jeziorką.
Charakterystyka zbiorowisk roślinnych
Na terenie Górek Szymona rozpoznano zbiorowiska roślinne o charakterze naturalnym, półnaturalnym i synantropijnym. Roślinność naturalna reprezentowana jest przez zbiorowiska leśne, głównie na siedliskach suchych i świeżych, zaś roślinność naturalna nieleśna to zbiorowiska wodne i przywodne. Zbiorowiska leśne reprezentowane są przez bór suchy, świeży i mieszany, o różnym stopniu przekształcenia. Znajdują się one w części północnej, wschodniej, zachodniej i centralnej części kompleksu Górek Szymona. Roślinność wodna i przywodna to przede wszystkim zbiorowiska trzciny pospolitej, pałki wąskolistnej, szuwaru trzcinowego i szczawiu lancetowatego. Bory, tj. suchy, świeży i mieszany wykształciły się na siedlisku ubogim, piaszczystym. Gatunkiem dominującym jest sosna zwyczajna (Pinus sylvestris). Domieszką w drzewostanie borów świeżych i mieszanych są gatunki liściaste m.in brzoza, dąb, klon zwyczajny. W borze suchym warstwa krzewów jest słabo wykształcona.
Roślinność o charakterze półnaturalnym jest głównie reprezentowana przez murawy napiaskowe i częściowo dywanowe. Murawy napiaskowe wykształciły się m.in. na wydmach śródlądowych (przykład Górki Szymona) w bezpośrednim sąsiedztwie lasów iglastych (borów) na siedliskach ubogich. Wydmy śródlądowe wraz z roślinnością są obszarami unikatowymi nie tylko w skali kraju, ale także Europy.
Na terenie Górek Szymona rozpoznano murawy należące do klasy Koelerio glaucaeCorynephoretea canescentis, rząd Corynephoretalia canescentis, związek Corynephorion canescentis, zespóły Spergulo-Corynephoretum (murawy szczotlichowe) i Diantho-Armerietum elongatae (zespół goździka i zawciągu pospolitego).
W ich składzie gatunkowym występują rośliny preferujące trudne warunki siedliskowe, tj. niski poziom wód gruntowych, bardzo ubogie i suche siedlisko. Należą do nich m.in. szczotlicha siwa (Corynephorus canescens), chroszcz nagołodygowy (Teesdalia nudicaulis), jastrzębiec kosmaczek (Hieracium pilosella), kostrzewa owcza (Festuca ovina), kostrzewa czerwona (Festuca rubra) czerwiec trwały (Scleranthus perennis), rokietnik pospolity (Pleurozium schreberi), kocanki piaskowe (Helichrysum arenarium), pięciornik piaskowy (Potentilla arenaria). Rozpoznano także murawy napiaskowe, wariant żyźniejszy, reprezentowane przez zespół goździka i zawciągu pospolitego. W tym zbiorowisku roślinnym dominują także gatunki traw, ale również występują dekoracyjne byliny tj. jasieniec piaskowy (Jasione montana), czy goździk kartuzek (Dianthus carthusianorum).
Do roślinności o charakterze półnaturalnym należą także murawy dywanowe. Na terenie kompleksu jest ich niewielki udział procentowy. Występują one w miejscach intensywnie deptanych na siedlisku żyźniejszym np. w sąsiedztwie zbiornika wodnego, czy u podnóża wydm. Zazwyczaj stanowią one mozaikę z roślinnością muraw napiaskowych a także z roślinnością synantropijną.
Stopień przekształcenia szaty roślinnej
Roślinność na terenie Górek Szymona jest przekształcona przede wszystkim pod wpływem działalności antropogenicznej – człowieka. Wskaźnikiem są gatunki roślin obcych, niezgodnych z siedliskiem. Obecność tych gatunków związana jest głównie ze zmianą odczynu i porowatości gleby. Do tej grupy roślin należą m.in. pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica), babka zwyczajna (Plantago major), życica trwała (Lolium perenne). W drugiej grupie są gatunki obce inwazyjne. Przykładem jest czeremcha amerykańska (Prunus serotina), robinia akacjowa (Robinia pseudoakacia), a także gatunek rodzimy bez czarny (Sambucus nigra). Największy udział w pokryciu terenu z gatunków obcych ma czeremcha amerykańska.
Działalność antropogeniczna jest nadmierna na terenie wydm śródlądowych z roślinnością niską, reprezentowaną przez murawy napiaskowe. W tej części kompleksu Górek Szymona zaobserwowano degradację siedlisk, ze względu na intensywne deptanie, wykorzystanie stoków wydm do jazdy na sankach. Te agresywne formy działalności człowieka powodują ruchy masowe czyli osuwanie się stoków wydm, a tym samym niszczenie roślinności. Należy zaznaczyć, ze ta roślinność reprezentowana przez trawy, mchy, porosty i byliny ma najważniejsza rolę w stabilizacji wydm.
Wskazania do rekultywacji
Roślinność muraw napiaskowych rośnie na siedlisku bardzo suchym, a także jest mocno narażona na erozję wietrzną, wodną oraz działalność antropogeniczną. Murawy napiaskowe inicjują proces sukcesji – zarastania na terenach o piaszczystym podłożu i z czasem tworzą zwarte murawy. Zagęszczenie się roślin wiąże się z większym odkładaniem na powierzchni martwych części organicznych, co w konsekwencji ma wpływ na polepszenie się żyzności siedliska a także zarastanie. Końcowym etapem tej sukcesji będzie las iglasty (bór).
Nieprawidłowa eksploatacja muraw napiaskowych prowadzi do uwalniania lotnych piasków (deflacja), dlatego powierzchnie te powinny być chronione. Zalecane jest usuwanie podrostów drzew, a także przede wszystkim ograniczanie agresywnej presji antropogenicznie np. jazda na kładach, intensywne deptanie, zjeżdżanie na sankach. W/w aktywności presji człowieka zostały zaobserwowane na terenie Górek Szymona.
Główny cel ochrony Górek Szymona to zachowanie krajobrazu naturalnego, ze względu na jego walory widokowe i estetyczne. Prace, które kontynuowane będą jesienią polegać będą na opisanych powyżej działaniach i zmierzają do ochrony tego unikalnego miejsca.
