Symboliczny obelisk Szarych Szeregów – obelisk z piaskowca z wyrytym Krzyżem Walecznych.
Pomnik zlokalizowany jest w pobliżu ośrodka wypoczynkowego Wisła w Zalesiu Górnym, na wschodnim brzegu rzeczki Zielonej, przy czarnym szlaku turystycznym, obok tzw. Traktu Wareckiego.
W piaskowcu wyryto napis mówiący, że w miejscu tym rozstrzelano 12 członków Szarych Szeregów. Nie jest to jednak zgodne z rzeczywistością.
Historia ta wyglądała następująco: Otóż legenda o harcerzach, którzy przyjechali na ćwiczenia do Lasów Chojnowskich, gdzie zostali schwytani przez niemiecką żandarmerię i rozstrzelani. Tymczasem w lutym 1990 r. do Komisji Historycznej Stowarzyszenia Szarych Szeregów wpłynęła “ankieta osobowa członka harcerskiej konspiracji 1939-1945”, złożona przez Wiesława Cwila pseud. “Mieczek”, z której wynika, że licząca dwunastu harcerzy drużyna Bojowych Szkół, dowodzona przez Ryszarda Choińskiego 18 września 1943 roku wyjechała kolejką wąskotorową z Dworca Południowego w kierunku Góry Kalwarii. Harcerze wysiedli na stacji w Chojnowie. Wstąpili do sklepu, a następnie ruszyli w kierunku Orzeszyna, by gdzieś w stodole znaleźć nocleg.
W nocy stodołę otoczyła żandarmeria niemiecka. Rewizja ujawniła, że jedynym dowodem ich obciążającym była przedwojenna polska mapa wojskowa, tzw. “setka”. Harcerzy załadowano do ciężarówki i wywieziono do Góry Kalwarii. Tam na posterunku rozpoczęło się przesłuchanie. Najcięższemu śledztwu poddany został drużynowy, przy którym znaleziono mapę; powieszono go za nogi głową w dół i bito po całym ciele. Bito też pozostałych, by wymusić z nich przyznanie się do przynależności do polskiej konspiracji. Chłopcy mieli przygotowaną wymówkę, że znają się ze szkoły i ulicy, a do lasu przyjechali na grzyby. Mapę mieli przy sobie, tylko dlatego, żeby nie zabłądzić. Mimo brutalnych przesłuchiwań chłopcy nie przyznali się do niczego.
Rankiem 20 września harcerze zostali załadowani na ciężarówkę, która wyruszyła w kierunku Warszawy. W Chojnowie ciężarówka skręciła w głąb lasu i skierowała się w stronę Zalesia Górnego. Minęła leśniczówkę i Traktem Wareckim pojechała w kierunku Zimnych Dołów. Po przejechaniu około 250 metrów chłopców wyrzucono z samochodu. Opodal starego okopu z czasów I wojny światowej, kazano im kopać dół. Następnie żandarmi ustawili harcerzy na krawędzi dołu, po czym oddali salwę nad ich głowami. Załadowano ich znowu do ciężarówki i odstawiono do siedziby gestapo w Alei Szucha. Po kolejnych przesłuchaniach na Pawiaku, po dwóch tygodniach od ich aresztowania, w grupie 805 mężczyzn wysłani zostali do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. W listopadzie 1940 roku większość z nich przeniesiono do obozu koncentracyjnego w Mauthausen-Gusen, gdzie w maju 1945 roku doczekali się wyzwolenia przez wojska amerykańskie. Dopiero po wielu latach niektórzy z tych, co przeżyli powrócili do Polski. Natomiast po strzałach miejscowi leśnicy uznali, że w zasypanej ziemi spoczęły rozstrzelane osoby.
Opracował Piotr Prawucki na podstawie:
– S. Hofman, Katalog Miejsc Pamięci Narodowej. Karta Ewidencyjna Las Chojnowski Pomnik Szarych Szeregów, Piaseczno 2014, dokument elektroniczny, w zbiorach Gminy Piaseczno.
Lokalizacja GPS: 52.030045, 21.055254
