Pomnik składa się z dwóch płyt jedną poziomą z szarego piaskowca pod lekkim kątem i drugą pionową z czerwonego piaskowca. Znajduje się w Piasecznie, w części zwanej Zalesie Dolne, przy al. Kalin po jej południowej stronie, pomiędzy krzyżującymi się z nią al. Kasztanów i ul. Cisową. Dane GPS: 52.058546, 21.017914. Treść na płycie z czerwonego piaskowca: “Pamięci ofiar hitleryzmu. 1944 W tym miejscu zostali rozstrzelani mieszkańcy dzielnicy Orężna.
Wacława Pomianowska, Stefania Bujska, Józef Batorowski, Jakub Witkowski, Aleksander Kazubek, Paweł Kowalczyk, Tadeusz Szewczyk, Zygmunt Batorowski, Stanisław Milczarczyk, Mieczysław Janczewski, Mieczysław Błaut.
Społeczeństwo Orężnej i Koło ZBOWiD w Piasecznie.”
Na drugiej płycie z szarego piaskowca napis: “Cześć poległym za ojczyznę.”
Historia związana z tym pomnikiem jest następująca: W dniu 31 lipca (lub 1 sierpnia) 1944 r. mieszkaniec wsi Orężna – obecnie w granicach Piaseczna – Bolesław Grzywaczewski udzielił schronienia dwóm uzbrojonym mężczyznom – członkom ruchu oporu. Następnego dnia do gospodarstwa przyjechali konno żołnierze ukraińscy będący w służbie hitlerowskiego okupanta. Skierowali się do stodoły, w której ukrywali się wspomniani partyzanci. Wobec zagrożenia jeden z ukrywających się rzucił granat, którego wybuch zabił jednego z Ukraińców (niektórzy świadkowie podają, że zginęło ich dwóch). W odwecie w dniu 4 sierpnia 1944 roku w godzinach rannych około stuosobowy oddział niemiecki lub ukraiński przeprowadził akcję pacyfikacyjną. Zastrzelono przechodzące ulicą: Stefanię Bójską i Władysławę Mroczek. W podpalonym gospodarstwie Fryderyka Vogla – volksdeutscha – zginęli: Fryderyk Vogl, jego pięcioletnia siostrzenica Piekarniak i nieznana z nazwiska służąca (prawdopodobnie Niemka, którą pochowano na polu Grzywaczewskiego). Aresztowani zostali: Józef Batorowski, Jakub Witkowski, Aleksander Kazubek, Paweł Kowalczyk, Tadeusz Szewczyk, Zygmunt Batorowski, Stanisław Mielczarczyk, Mieczysław Janczewski, Mieczysław Bałut i Wacława Pomianowska. Wszystkich aresztowanych przewieziono do Zalesia Dolnego, gdzie przy Alei Kalin zostali rozstrzelani. We wspólnej mogile zostały także pochowane zastrzelone wcześniej: Stefania Bójska i Władysława Mroczek. Kilka dni później oddział morderców, który kwaterował w Zalesiu Dolnym – Adamowie został ostrzelany przez partyzantów. Zabójcy uciekli w panice. Po ich ucieczce władze niemieckie zezwoliły na ekshumację poległych na cmentarzu w Piasecznie. Naprzeciw pomnika rozstrzelanych, po drugiej stronie Alei Kalin znajduje się pojedyncza mogiła nieznanego z nazwiska pracownika Vogla. Szczątki jego nie zostały przeniesione na cmentarz, gdyż w czasie ekshumacji zabrakło trumny. Na pomniku brak jest nazwiska Władysławy Mroczek.
Opracował Piotr Prawucki na podstawie:
– S. Hofman, Katalog Miejsc Pamięci Narodowej. Karta Ewidencyjna Piaseczno pomnik rozstrzelanych z Orężnej, Piaseczno 2014, dokument elektroniczny, w zbiorach Gminy Piaseczno.
Lokalizacja GPS: 52.058546, 21.017914
