Miejsce to położone jest na terenie miasta Piaseczna, w części zwyczajowo nazywanej Zalesinkiem. Znajduję się w obrębie ronda u zbiegu ulic 11 listopada i Zagłoby. Upamiętnia żołnierzy Insurekcji Kościuszkowskiej, poległych w „Bitwie pod Gołkowem” 9-10 lipca 1794 r. Współrzędne geograficzne GPS: 52.0538675, 21.0023182.
Obok głazu ulokowana została przez Gminę Piaseczno w lipcu 2012 r. tabliczka informująca o tej jednej z ważniejszych, a jednak słabo znanych, bitew Powstania Kościuszkowskiego. Na przeciwko głazu Gmina Piaseczno zamontowała w lipcu 2014 r. tablicę ze schematem bitwy, opracowanym przez Sebastiana Sęka.
Nieznane są dokładne przyczyny ustawienia tutaj pomnika. Najprawdopodobniej jest to miejsce, w którym stał lazaret wraz z wozami na tyłach polskich oddziałów. Miejsce to określa się jako potencjalny cmentarz żołnierzy poległych w tej bitwie. Określa się tak także dlatego, że na istniejących okolicznych cmentarzach nie ma materialnego potwierdzenia takich pochówków. Jak jednak takowe na nich były, to na cmentarzach obecnie już nie istniejących. Podobnie taką możliwość nie jesteśmy wstanie potwierdzić na podstawie ksiąg parafialnych obu parafii, które istniały w tym czasie, tj. św. Rocha w Jazgarzewie oraz św. Anny w Piasecznie, nie ma w nich ksiąg zgonów z tego roku. Fakt ten znacznie utrudnia dojście do sprawdzonych informacji.
Miejsce to upamiętnia największą bitwę, która odbyły się na terenie całego powiatu piaseczyńskiego. Rozegrała się ona w dniach 9 i 10 lipca 1794 roku. Kampania wojenna tego okresu, która była prowadzona wokół stolicy, miała na celu jak najdłuższe utrzymanie wroga na przedpolach Warszawy. Miało to dać czas obrońcom miasta na przygotowanie jego obrony. W trakcie tej kampanii miała miejsce bitwa pod Gołkowie. Jednak należy zauważyć, że działania wojenne w ramach tej bitwy odbywały się na większym obszarze niż tylko sam Gołków. Poszczególne etapy bitwy rozegrały się przede wszystkim na lewym brzegu Jeziorki. Polskie oddziały były rozlokowane od samej rzeki, przez Gołków aż w pobliże Bobrowca. Natomiast Rosjanie atakowali od zachodu. W drugim dniu walki prowadzili również ostrzał artyleryjski od strony Jazgarzewa.
Dokładny przebieg bitwy opracowany przez Sebastiana Sęka dostępny jest w zakładce Bitwa pod Gołkowem: https://piaseczno.eu/powstanie-kosciuszkowskie-bitwa-pod-golkowem-9-10-lipca-1794-roku/
Bitwę upamiętniają kapliczka, głaz oraz tablice.
Kapliczka skrzynkowa z Matką Boską ustawiona jest na drewnianym słupie. Słupie, który stanowił przed wojną drewniany krzyż stojący tu jako upamiętnienie bitwy pod Gołkowem. Ustawiono go po 1918 roku.
Co się tyczy głazu, jest to ok. 2 metrowy kolos. Został on wykopany przy okazji prac prowadzonych przy budowie kanalizacji sanitarnej na terenie wsi Bobrowiec. Z inicjatywy pana Macieja Ciechomskiego (ówczesnego pracownika Urzędu Gminy) przetransportowano kamień narzutowy na jego obecne miejsce. Wykonała to darmo firma Pol-Aqua Sp. z o. o. z Wólki Kozodawskiej, która była wykonawcą inwestycji. Sam pomysł na upamiętnienie tego miejsca poddał Stanisław Hofman. Kamień został odsłonięty 09 VII 2008 r. Na głazie został wyryty następujący napis: “Żołnierzom Insurekcji Kościuszkowskiej poległym w bitwie pod Gołkowem 9 – 10 lipca 1794”.
Na tym rondzie znajduje się jeszcze: psia buda, kapliczka oraz krzyż. W przypadku budy, to pierwotnie była tu posadowiona najpewniej beczka. Następnie okoliczni mieszkańcy ufundowali tę obecną, widoczną poniżej na zdjęciu budę. Jest ona zamieszkała. Przychodzi do niej latem pies, który błąka się po okolicy. Zimą zaś zabierany jest do jednego z okolicznych domów. Włóczęga dokarmiany jest przez mieszkańców.
Kapliczka, a konkretniej drobny metalowy krzyż na szczycie kamiennego postumentu został ustawiony przez wdowca. W ten sposób chciał on upamiętnić swoją zmarłą żonę, która zmarła nagle w tym miejscu z przyczyn naturalnych.
Przypadek zrządził, że metalowy krzyż stanął w obecnej lokalizacji. Przeniesiono go z terenu przy kościele parafialnym pod pw. Najświętszej Marii Panny Wspomożenia Wiernych w Piasecznie (części nazywanej Zalesie Dolne). Krzyż ten, mający kanciasty kształt, miał pierwotnie stanąć na szczycie kościoła po jego odbudowie po pożarze 15 czerwca 2005 r. Jednak okazało się, że jest on zbyt ciężki, bądź uznano, że nie pasuje do wyglądu świątyni.
W lipcu 2012 roku Gmina Piaseczno postawiła obok głazu tabliczkę informującą o tej bitwie. Natomiast w lipcu 2014 roku gmina ustawiła tablicę ze schematem bitwy, którą opracował Sebastian Sęk.
Opracował Piotr Prawucki na podstawie:
– Relacja ustnej Macieja Ciechomskiego z 8 XII 2017 r.,
– Relacja ustnej Stanisława Hofmana 6 XII 2017 r.,
– Książki Bagieński W., Bagieńska E., Miejsca pamięci powiatu piaseczyńskiego, Starostwo Powiatowe w Piasecznie, Piaseczno 2010, s. 54.
– S. Hofman, Katalog Miejsc Pamięci Narodowej. Karta Ewidencyjna Piaseczno, 11 listopada, Piaseczno 2014, dokument elektroniczny, w zbiorach Gminy Piaseczno.
